Nieuws
Internationale ABS-instrumenten: CBD, Nagoya Protocol en EU-regelgeving
Het Nagoya Protocol is waarschijnlijk het bekendste instrument dat betrekking heeft op toegang en verdeling van voordelen (Access and Benefit-sharing, ABS), maar het is niet het enige. In dit artikel bekijken we het Verdrag inzake biologische diversiteit (Convention on Biological Diversity, CBD), het Nagoya Protocol en de EU-regelgeving over ABS.
Verdrag inzake biologische diversiteit (CBD)
Het Verdrag inzake biologische diversiteit (Convention on Biological Diversity, CBD) is de eerste wereldwijde overeenkomst die gaat over alle aspecten van de biologische diversiteit: het behoud van de biologische diversiteit, het duurzame gebruik van de bestanddelen daarvan en de eerlijke en billijke verdeling van de voordelen die voortvloeien uit het gebruik van genetische bronnen. De CBD, die in december 1993 in werking trad, erkent dat genetische bronnen niet langer worden beschouwd als 'erfgoed van de mensheid' en dat alle lidstaten soevereine rechten hebben op hun natuurlijke hulpbronnen, wat de fundering legt voor nationale ABS-wetgeving.
Met name artikel 15 van de CBD bevestigt dat nationale overheden bevoegd zijn om toegang te verlenen tot de genetische bronnen van het land en voorwaarden vast te stellen voor deze toegang: de toegang vindt plaats op basis van op onderling overeengekomen voorwaarden (mutually agreed terms, MAT) en voorafgaande geïnformeerde toestemming (prior informed consent, PIC) van het land van levering, tenzij dat land anders bepaalt.
Na de inwerkingtreding van de CBD in 1993 hebben veel landen nationale ABS-wetgeving ingevoerd. Maar deze nationale ABS-regels verschilden van land tot land, waren vaak onduidelijk en complex, en de handhaving was moeilijk.
Nagoya Protocol
Om de ABS-bepalingen van de CBD verder uit te werken, is op 12 oktober 2014 het ‘Nagoya Protocol inzake toegang tot genetische rijkdommen en de eerlijke en billijke verdeling van voordelen voortvloeiende uit het gebruik van deze rijkdommen’ in werking getreden. Het Nagoya Protocol is gericht op het bieden van een transparant juridisch kader voor ABS. Het verplicht landen van levering te zorgen voor duidelijke en transparante procedures voor toegang tot hun genetische bronnen, en de landen waar de genetische bronnen gebruikt worden om te controleren op naleving van de ABS-regels van de landen van levering.
ABS-instrumenten in de EU
Binnen de Europese Unie wordt het nalevingsaspect van het Nagoya Protocol geïmplementeerd door de EU ABS Verordening (Verordening (EU) 511/2014), die op 12 oktober 2014 in werking trad. Deze verordening is wettelijk bindend en bevat verplichtingen voor gebruikers van genetische bronnen en bijbehorende traditionele kennis in de EU en voor regeringen van EU-lidstaten. Lidstaten kunnen aanvullende ABS-wetgeving hebben, bijvoorbeeld over de toegang tot genetische bronnen.
De EU ABS Verordening is van toepassing op genetische bronnen die 1) verkregen zijn op of na 12 oktober 2014; 2) verkregen zijn uit een land dat partij is bij het Nagoya Protocol en toepasselijke toegangsregels heeft vastgesteld; en 3) binnen de EU worden gebruikt. Wanneer een activiteit met genetische bronnen wordt gedekt door een gespecialiseerd ABS-instrument dat door de EU is erkend, valt deze buiten de EU ABS Verordening.
De Uitvoeringsverordening (EU) 2015/1866, die in 2015 in werking is getreden, geeft een nadere uitwerking van specifieke bepalingen van de EU ABS Verordening. In het bijzonder geeft deze verordening informatie over het EU-register van collecties, zorgvuldigheidsverklaringen en erkende beste praktijken.
Om gebruikers te helpen hun verplichtingen onder de EU ABS Verordening te begrijpen, is in 2016 de EU Leidraad gepubliceerd, die in 2021 is herzien. Dit document bevat gedetailleerde informatie en praktische voorbeelden over het toepassingsgebied en de gebruikersverplichtingen van de EU ABS Verordening. Met name bijlage II bevat specifieke richtlijnen over wanneer activiteiten met genetische bronnen worden beschouwd als gebruik in de zin van de EU ABS Verordening.
Gespecialiseerde internationale ABS-instrumenten
Naast de hierboven besproken instrumenten en verordeningen zijn er ook gespecialiseerde internationale ABS-instrumenten. De EU erkent momenteel twee gespecialiseerde ABS-instrumenten: het ITPGRFA (Internationaal Verdrag inzake plantgenetische bronnen voor voedsel en landbouw), dat betrekking heeft op meer dan zestig voedsel- en voedergewassen; en het PIP-kader (Pandemic Influenza Preparedness Framework), dat betrekking heeft op influenzavirussen die tot een voor mensen gevaarlijke pandemie kunnen leiden.
Daarnaast worden momenteel gespecialiseerde ABS-instrumenten ontwikkeld voor digitale sequentie-informatie (digital sequence information, DSI), mariene biodiversiteit in gebieden buiten nationale jurisdictie (marine biological diversity in areas beyond national jurisdiction, BBNJ) en pathogenen die tot een voor mensen gevaarlijke pandemie kunnen leiden (Pathogen Access and Benefit-Sharing System, PABS). Naar verwachting zal het multilaterale systeem van de ITPGRFA worden uitgebreid met andere gewassen.
De gespecialiseerde ABS-instrumenten zullen nader worden besproken in een reeks artikelen van het ABS-Loket Nederland.