Bijeenkomst in september over de verbetering van het multilateraal systeem van het ITPGRFA: één stap vooruit, twee stappen terug?

Achtergrond

De doelstellingen van het Internationaal Verdrag inzake Plantgenetische Hulpbronnen voor Voeding en Landbouw (International Treaty on Plant Genetic Resources for Food and Agriculture, ITPGRFA) zijn het behoud en het duurzame gebruik van plantgenetische hulpbronnen voor voeding en landbouw (PGRFA) en de eerlijke en billijke verdeling van de voordelen die voortvloeien uit het gebruik ervan, in overeenstemming met het Verdrag inzake Biologische Diversiteit (Convention on Biological Diversity. CBD), ten behoeve van een duurzame landbouw en voedselzekerheid.

Het Multilateraal Systeem (MLS) van het ITPGRFA is een wereldwijde pool van PGRFA, bedoeld om de toegang tot PGRFA te vergemakkelijken en te zorgen voor een eerlijke en billijke verdeling van de voordelen die voortvloeien uit het gebruik ervan. Bijlage I van het ITPGRFA bevat een lijst van soorten en genera die zijn opgenomen in het MLS, momenteel 35 voedselgewassen en 29 voedergewassen. De uitwisseling van in het MLS opgenomen PGRFA vindt plaats op basis van de ‘Standaardovereenkomst inzake overdracht van materiaal’ (Standard Material Transfer Agreement, SMTA).

Met als doel om zowel een betere toegang tot PGRFA als een betere verdeling van de baten van het gebruik ervan te bewerkstelligen, werd in 2013 een proces gestart om de werking van het MLS te verbeteren, maar dit proces kwam in 2019 tot stilstand. In september 2022 besloot de Governing Body van het ITPGRFA het proces opnieuw op te starten. Na een bijeenkomst van de opnieuw opgerichte Ad Hoc Open-ended Working Group to Enhance the Functioning of the Multilateral System (OEWG/MLS) in juli 2023, bedoeld om de standpunten te inventariseren, besloten de landen die zijn aangesloten bij het verdrag in de Tiende bijeenkomst van de Governing Body (GB 10) in november 2023 om de formele onderhandelingen te heropenen, met als doel een verbeterd MLS goed te keuren tijdens de Elfde bijeenkomst van de Governing Body (GB 11) in 2025.

Tijdens de volgende bijeenkomst van de OEWG/MLS in april 2024, is gesproken over opties om de drie geïdentificeerde 'hotspots' in het verbeteringsproces aan te pakken (Digitale Sequentie-informatie/Genetische Sequentiegegevens (DSI/GSD), betalingsstructuur en ‑tarieven voor monetaire verdeling van voordelen, en uitbreiding van Bijlage I van het MLS) en over hoe kan worden voortgebouwd op het pakket maatregelen dat in 2019 is voorgesteld, bestaande uit een resolutie, een herziene SMTA en een amendement van Bijlage I van het ITPGRFA. De werkgroep kwam overeen om de mogelijkheid te bekijken om een gespecialiseerde aanpak binnen het ITPGRFA te ontwikkelen voor DSI/GSD van PGRFA en toe te werken naar een uitbreiding van Bijlage I met alle PGRFA, op voorwaarde dat robuuste waarborgen kunnen worden opgenomen, zoals een vrijstelling voor gewassen met een hoge culturele waarde in een land. Voor wat betreft de betalingsstructuur en ‑tarieven voor monetaire batenverdeling, bestond grote steun in de werkgroep voor de abonnementsoptie, terwijl de standpunten verschilden over de vraag of de mogelijkheid van enkelvoudige toegang moest worden behouden.

De bijeenkomst van de Ad Hoc Open-ended Working Group to Enhance the Functioning of the Multilateral System (OEWG/MLS) in september 2024

Tijdens de bijeenkomst van de OEWG/MLS in september 2024 werd in detail gekeken naar de ontwerpteksten van de resolutie, de herziene SMTA, en het amendement van Bijlage I van het ITPGRFA, maar er vonden geen tekstonderhandelingen plaats.

De betalingsstructuur voor monetaire batenverdeling werd grondig besproken, in het bijzonder de vraag of er een uitsluitend op abonnementen gebaseerde structuur moest worden aangenomen, of dat er een abonnementssysteem moest komen met ook de mogelijkheid van enkelvoudige toegang. Hoewel de meeste regio's voorstander waren van alleen abonnementen, kon er geen consensus worden bereikt. Daarom presenteerden de covoorzitters een compromisvoorstel met een dubbel betalingsmechanisme (met de optie van het standaard abonnementssysteem en een optie van uitgestelde betaling). Er werd besloten dat de covoorzitters een werkgroep zouden oprichten met één vertegenwoordiger per regio om het abonnementensysteem te herschrijven en er een dubbel betalingsmechanisme in op te nemen. Betalingstarieven werden niet besproken.

Met betrekking tot de wijziging van Bijlage I besprak de werkgroep het voorstel tot uitbreiding naar alle PGRFA, en ook hierover liepen de meningen uiteen. De werkgroep benadrukte opnieuw het belang van het opnemen van robuuste waarborgen, inclusief ideeën voor 'positieve' of 'negatieve' lijsten van gewassen die al dan niet gedeeld zouden worden via het MLS. Ook besprak de werkroep mogelijke politieke en technische uitdagingen voor landen die zijn aangesloten bij het verdrag om de wijziging te ratificeren, en manieren om deze uitdagingen te overwinnen.

Wat DSI/GSD betreft, betwistte de werkgroep de voorgestelde aanpak om dit alleen in de resolutie op te nemen niet, maar er werden wel verschillende verbeteringen in de ontwerpresolutie voorgesteld. De werkgroep benadrukte dat het ITPGRFA moet streven naar wederzijdse ondersteuning met een mogelijk DSI-mechanisme dat wordt ontwikkeld in de CBD, ook om dubbele betalingen te voorkomen.

Met betrekking tot de herziening en implementatie van het verbeterde multilateraal systeem werd de noodzaak benadrukt om een evenwicht te handhaven tussen het aantal ratificaties van het amendement van Bijlage I en het genereren van inkomsten voor het fonds voor de verdeling van de voordelen (Benefit-sharing Fund) van het ITPGRFA.

Het vervolgproces

In de eerste en tweede helft van 2025 zullen nog twee formele bijeenkomsten van de OEWG/MLS worden gehouden om verder te werken aan het verbeteringspakket. Voor die tijd zal in december 2024 een informele bijeenkomst worden gehouden, met de nadruk op DSI/GSD, maar ook om discussies over tarieven en drempels voor monetaire verdeling mogelijk te maken. Verder zullen er regionale consultaties worden georganiseerd, ook om mogelijkheden te bieden voor discussie met landen die wel zijn aangesloten bij het verdrag maar geen lid zijn van de werkgroep. Het is nog steeds de bedoeling om de verbetering van het MLS af te ronden tijdens de Elfde bijeenkomst van de Governing Body (GB 11) van het ITPGRFA in november 2025.

Uw mening is belangrijk

Aangezien Nederland een groot voorstander is van inclusieve en transparante processen waarbij alle relevante actoren betrokken zijn, worden belanghebbenden aangemoedigd om bij te dragen aan zowel de formele onderhandelingsprocessen als de informele consultaties.

Voor meer informatie en om uw mening te geven over de verbetering van het MLS, kunt u contact opnemen met mevrouw Kim van Seeters (ABS-bevoegde nationale autoriteit; k.vanseeters@minlnv.nl) of de heer Martin Brink (Nationaal ABS-Loket; martin.brink@wur.nl).